GOLAN TÜRKMENLERİ’NDE DÜĞÜN GELENEĞİ

GOLAN TÜRKMENLERİ’NDE DÜĞÜN GELENEĞİ



Araştırmacı, Hişam ŞABANİ

Golan Tepeleri, Suriye'nin güneybatı ucunda tepelik bölge, bu Suriyeli bölge Filistin, Lübnan, Ürdün ve Suriye devletleri arasında yer almaktadır, Arapça adı ''Hadbetül Cevlan'' İbranice takma adı ise ''Ramat Ha Golan'' Golan Platosu olarak da bilinen bölge zengin su kaynakları ile tanınır, 1967 'de, Altı gün savaşı sırasında İsrail'in askeri işgali altına girmiştir. 1981'de İsrail, Golan'ın ele geçirdiği bölümlerini tek yanlı olarak ilhak etti.
Golan tepeleri etnik olarak Arap, Türkmen ve Çerkezlerden oluşmakadır, Türkmenler bu bölgeye Selçuklu, Kölemen ve Osmanlı dönemlerinde yerleşmişlerdir, şimdi 40 bin civarında olan Golan Türkmenleri bölgeye yerleştikleri tarihten bu güne dek dillerini türklüklerini yaşayıp yaşatmaktadırlar, 1967 savaşının faturasını ödeyen Golan Türkmenleri şimdi Şam'ın gecekondu ve yoksul semtlerinde yaşamın mücadelesini vermektedirler, savaş ve savaştan dolayı meydana gelen yoksulluk nedeni ile Golan Türkmenleri'nin eğitimsel düzeyleri düşüktür.

Ğarşıda Türk evleri
Yayılyar develeri
Saçraşır suya gelir
Bu Türk'ün gözelleri

Xarmana géttim atlı
Alma yédim ne datlı
Vérin yémin içerim
Halal haramdan datlı

Almanın irisine
Daş attım birisine
Beni çoban étsinler
Ğızların sürüsüne

TANIŞMA
Golan’da yaşayan Türkmen aileleri genelde birbirlerini tanırlar, dolaysıyla köylerde gençler kesinlikle görüşüyorlardı, erkekler kızlarla tarla harman ve pınarlarda görüşerek birbirlerini tanımış oluyorlardı, tanışmalarına iyi bir süre geçtikten sonra ve birbirlerini daha fazla yakından bildikten sonra oğlan kızın annesinin kabullüğünü öğrenmek amacı ile kendi annesini kızın anasına gönderir olumlu bir cevap alırsa anne erkeklerin ne zaman geleceğini oğlan ve kızın anneleri ayarlarlarmış.

GELİN İSTEMEK
Resmi bir biçimde oğlanın ailesinin yaşlı ve müteber akrabaları ile birlikte kızı istemeye giderlermiş,bu sırada kız tarafından yine yaşlı ve müteber kişiler babası tarafından çağırılırmış, bir araya gelince iki taraf, kızın babası konuklara (Xoş geldiniz) diyerek oturacakları yeri belirtir, bu konuya ilgili konuşmayı (biz senin yanına geldik Allahu- tala'nın izni péxamber efendimizin kavliyle falan ğızını bizim falan oğlumuza istiyerik ne dérsin) diyerek oğlanın babası konuyu açmış olur, kızın babası tam olarak gönlü var ise oturanlara (kereminizden ğızdan şorlaşım da sizlere cavabı vérrim) baba oturanları diğer akrabalarına bırakır da kızının görüşünü almaya gider, kızına (falan adam falan oğluna seni istemeye gelmiş.. ne dérsin ğızım) kız babasına (Vallah ya buba sen bilirsin sen ne dérsen ben dédigin kimiyim) bu da kızın kabul ettiğini ifade eder, bu sırada baba kalkıp konuklarına (Allah vérmişse ben de vérdim) diyerek oturanlardan birisi (El-fatiha) çağırarak El-fatiha suresini okurlar, bundan sonra başlığı (ğalın)ı ayarlamak için oğlanın babası (nağadar ğalın istiyersiniz) kızın babası (bu ğadar.. bu ğadar) oğlanın babası (falandan ötrü bunça éndirin) kızın babası (tamam béle olsun) oğlanın babası (falan için bunça da kesin) kızın babası (tamam bu ğadar oldu) öylesine başlık (ğalın) büyük rakamlardan değmez bir rakama düşer, tekrar Fatihe’yi okuduktan sonra düğünün ne zaman olacağını açıklamakta bulunurlarmış.
Bu munasebetle damat tarafından kuzu ve koçlar kesilir, yemek yapıp (zılğıt) ların sesleriyle davetlilere ikram edilir.
Derhal kızın dişi akraba ve arkadaşları zılğıt çalarak bir şenlik başlatırlar. nitekim oğlanın arkadaş ve yoldaşları içerden oğlanı alarak dışarda halay ve düğün kururlar.



DÜĞÜN TÖRELERİ,

HAZIRLIK:
Düğünden bir kaç gün önce (7 – 5 gün arası) bütün Türkmen köylerine davetçiler gönderilir ve o köylülere o evde düğün olcağını bidirirler.
Düğünün ilanını yapmak için (güvegi) damadın evine Allah, Muhammed kelimeleriyle süslü ak bayrak dikilir, gelinin evine ise al bayrak dikilir.

KINA GECESİ:
Düğünün öncesi gece kına /ğına/ gecesidir, Gelinin ahbapları evinde toplanıp türkü söylenerek kına yakarlar.

YEMEK
Genelde düğünler Cuma günleri olur, sabah erkenden damadın evindeki davetlileri karşılayabilmek için gerekli hazırlıklar yapılır.
Gelen davetlilerin tarafından genelde en az bir baş koyun düğün evine armağan edilir.
Cuma namazından sonra ve gelin damatgile ulaşır ulaşmaz koyunlar kesilir (30 – 40 baş bazen), sıkça etle süslü üzerine tere yağı dökülen pirinç ve bulgur bilavı, tere yağıyla zengin yoğurt çorbası düğünü hazır olanlara ikram edilir, bu tür yemeğe (Dügün aşı) denir.

OYUNLAR

BAYRAK KAÇIRMASI:
Gelinle beraber gelen bayrak damadın evinin üstünde dikildikten sonra bayrağı alıp köyü dolaşarak tekrar yerine kim getirebilir diye gençler iddiaya geçerler, ben o işi yaparım diyen genç hemen o bayrağı alıp atına atlanıp koşar, Gençler arkadaşının başarmaması için ellerinden gelen engelleri yaparlar, sonunda başardıysa tekrar bayrağı damadın evine diker ve köyün yiğitlerinden biri sayılır.

GÜREŞMEK (Güleşmek):
Düğünü hazır olan ergenler yiğitliklerini göstermek için birbirleriyle Anadaolu’daki bildiğimiz güreşme usulüne göre güreşirler, bu oyuna Golan Türkmenleri dilinde (Güleşme) denir.

AT YARIŞI:
Düğünün münasebetiyle köyün harmanında atlılar toplanıp yarışırlar.


GELİN GETİRMESİ,
Gelini babası evinden damadın evine getirmesi için bir kervan hazırlanır.
Bu kervanın temeli üç-dört tane devedir, her deveye iki hatun oturur, kervanın etrafında olan atlılarla /bekçiler/ birlikte türkü söleyerek gelin getirtilir, köyden köye yürüme esnasında damadın köyünden olan bir kaç atlı gelinin önündeki oturan kadının önüne asılan bayrağı /bayrak üzerine kırmızı veya gök rengi ile kelime-i şehadet yazılmıştır/ kapmaya çalışırlar bu sırada kervanın çevresindeki bulunan bekçiler bayrağın alınmaması için elinden geleni yaparlar, bayrak alınabilirse kervan bekçileri bayrağı geri almak üzere alanın peşine düşerler, geri alabilirlerse bekçilere damat ailesi tarafından bir koç ikram edilir nitekim iade edilemezse damadın atlıları bayrağı damadın evinin üzerine dikerek ikrama hazır olan koçları alırlar, gelin kervanı damadın evine ulaşır ulaşmaz yemekleri hazırlamaya başlarlar, bu sırada gelin, yolculuktan dolayı kaynaklanan yorgunluğu gidermek için damadın bir komşusu veya gelinin bir akrabası gilde yemekler hazır olana kadar dinlenebilir, dinlendiği sırada köyün kızları bazıları yemek hazırlığında bulunup bazıları da gelinin ihtiyaçlarını karşılarlar.
Yemekten sonra halay ve oyunlar akşama kadar devam eder. Köylülerin kaldığı yerlerden uzaklanıp gelin için kamıştan tavansız bir oda yapılır bu odaya (ğaçakevi) denir.
Yedi gün süren (ğaçak) odası akşamları bu odada (ğaçak'ta) kalıp gündüz (gerdek) gelin odasında kalırlar.


Golan Türkmenleri manilerinden seçmeler
Tabbılmı çala çala
Çıktım bir hüce dala
Ya yıkıllım ya o'llüm
Ya bu sevdigmi allım

Aya baktım ay bayaz
Ğıza baktım ğız bayaz
Cébe baktım para az
Dédim bu ğız yaramaz

Ağaçlar kölgelendi
Gözeller sürmelendi
Her gözelden bir öpüş
Yüregim tézzelendi

Xarmana géttim atlı
Alma yédim ne datlı
Vérin yémin içerim
Halal haramdan datlı

Xarman yéri xış yéri
Sevdigim yavaş yéri
Yüzündeki çıbanlar
Öpüş yéri diş yéri

Gédin bulutlar gédin
Sevdigme selem édin
Sevdigmin yuku datlı
Yuksunu halal édin

Bir daş attım ağaca
Bir ğuş tuttum alaca
Yéñiden bir yar sevdim
Ğulağı küpelece

Daş altında Pastırma
Ğız saçını kestirme
Kestirirsen az kestir
El oğlana gösterme

Dambaşında durmoğlén
Bıyığnı da burmoğlén
Beni sene vérmezler
Hiç ğarşımda durmoğlén

Dambaşında dururum
Bıyığmı da bururum
Baban seni vérmezse
Ben ögzeni bulurum

ğarşıda ğavun yérler
Suya gelsem ne dérler
Suya gelsen ne dérler
Bu buna sevda dérler

ğarşı ğarşı xanımız
ğarıştı xarmanımız
Sen ordan ben de burdan
ğahrolsun duşmanımız

Yéri gédek bizeçe
ğar dökelim dizeçe
Sarın alın yatarım
Bihar aydan güzeçe

Bir daş attım ğuvağa
Az ğaldı ğırınmağa
Altın yüzzük taktırdım
Bir ğınalı barmağa

Menerede ezen var
Yollarda da gezen var
Bu evlerin içinde
Gün görmedi gözel var

Héy gözelim héy gözel
Yéşil tekside gezer
Gözündeki gözlükler
Reis Cemal’a beñzer

Al almanın dördünü
Sev gözelin merdini
Sevçisen gözeli sev
çekme çirkin derdini

Almanın irisine
Daş attım birisine
Beni çoban étsinler
Ğızların sürüsüne

Dam üstünde batarak
Gelin ğızlar oturak
Oturmaktan fayda yok
Evlenek de ğurtarak

Yarim ğamışı biçyer
Suyunu nérden içyer
Duydum yarim téz gelmiş
Vérdim ğanat uçmuyar

Ğarşıda Türk evleri
Yayılyar develeri
Saçraşır suya gelir
Bu Türk’ün gözelleri

Bağa girdim üzüme
Tiken battı dizime
Oturdum çıkarmağa
Yar göründü gözüme

Ğurban olayım sene
Göster boyunu bene
Tuluğmuzda yağımız
Uymaç éderim sene

Emmim oğlu Musacık
Eni ğolu ğıssacık
Hindi gelir görürsün
Gülmeden de ölürsün

Ekmek yaptım terredim
Güne çıktım parradım
Ğarşıda ğardaş gelyer
Ğoca ğurban bağladım

Sakkallı ak sakkallı
Ğoynu dolu, şekerli
Şekercigni yéyerim
Sakkalcığnı yolarım

O kése mavı kése
Beni vérdiler pise
Késeyi yamyamadım
Kekilmi taramadım

Hu dala bastığım yok
Ğırmızı yastığım yok
Getir mushafa sayım
Sennen artık dostum yok

kaynak.
http://www.otag.suriyeturkleri.com/viewtopic.php?f=61&t=414

Bu değerli bilgiler üniversite için teşekkür ederim ve bana Kendini bilmek umuyoruz